Υπογονιμότητα ονομάζεται η δυσκολία ενός ζευγαριού να τεκνοποιήσει μετά από ένα έτος τακτικών σεξουαλικών επαφών (3-4 φορές εβδομαδιαίως) χωρίς τη χρήση αντισύλληψης.

Υπολογίζεται ότι το 8 – 12% των ζευγαριών σε αναπαραγωγική ηλικία παγκοσμίως δυσκολεύεται να συλλάβει παιδί και τα αίτια αυτής της υπογονιμότητας μπορεί να οφείλονται σε γυναικείο ή αντρικό παράγοντα ή ακόμα και σε συνδυασμό τους. Υπάρχει βέβαια και ένα ποσοστό 20 – 30 % των ζευγαριών που υποφέρουν από ανεξήγητη υπογονιμότητα.

Η λύση στα προβλήματα υπογονιμότητας βρίσκεται στις μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής IVF—ART οι οποίες εμφανίστηκαν πριν από 40 χρόνια με σκοπό την ανάκτηση ωαρίων σε γυναίκες με μπλοκαρισμένες σάλπιγγες και έκτοτε έχουν εξελιχθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε να εφαρμόζονται για την παράκαμψη των περισσότερων αιτιών υπογονιμότητας.

Ανδρική υπογονιμότητα

Ο ανδρικός παράγοντας συμμετέχει σε ποσοστό 20-30% των περιστατικών υπογονιμότητας παγκοσμίως. Η ποιότητα του σπέρματος περιγράφεται από τις παραμέτρους:

Όγκος/ Συγκέντρωση /Κινητικότητα /Μορφολογία

Διαφοροποιήσεις αυτών των παραμέτρων κάτω από τα φυσιολογικά επίπεδα υποδηλώνουν μειωμένη ικανότητα του δείγματος να γονιμοποιήσει τα ωάρια της συντρόφου με τη σεξουαλική επαφή.

Παρεκκλίσεις των παραμέτρων μπορεί να οφείλονται σε:

• λοιμώξεις που προκαλούνται από σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα
• φλεγμονές στα γεννητικά όργανα
• ενδοκρινολογικά – ορμονικά αίτια
• απόφραξη που παρεμποδίζει την μεταφορά των σπερματοζωαρίων από το σημείο παραγωγής (όρχεις) στο σημείο εκσπερμάτισης
• τραυματισμό γεννητικών οργάνων
• έκθεση σε ραδιενέργεια / χημικές ουσίες
• κάπνισμα / κατανάλωση αλκοόλ
• προβλήματα στύσης / εκσπερμάτισης

Ο έλεγχος της αντρικής υπογονιμότητας καλύπτεται από τις εξής εξετάσεις: Σπερμοδιάγραμμα/Καλλιέργεια σπέρματος (μόλυνση-φλεγμονή)/ Ανάλυση αίματος (ορμονικό προφίλ)/ Ψηλάφιση όρχεων

Γυναικεία Υπογονιμότητα

Ο γυναικείος παράγοντας υπογονιμότητας συμμετέχει σε ποσοστό 50% των περιστατικών υπογονιμότητας παγκοσμίως και μπορεί να οφείλεται στα εξής αίτια:

• Ηλικία: Η γονιμότητα των γυναικών φθίνει με το πέρας του χρόνου και ιδιαίτερα μετά το 35ο έτος της ηλικίας τους.
• Παχυσαρκία: Τα λιποκύτταρα είναι πηγές παραγωγής οιστρογόνων τα οποία σε υψηλά επίπεδα λειτουργούν σαν αντισύλληψη.
• Ορμονικές διαταραχές: Μεταβολή στην παραγωγή και έκκριση των ορμονών που ρυθμίζουν τον θυρεοειδή και τον αναπαραγωγικό κύκλο της γυναίκας σχετίζεται με δυσκολία επίτευξης εγκυμοσύνης συνήθως με τη μορφή ανωορρηκτικών κύκλων (υπερ – θυρεοεδισμός, υπερπρολακτιναιμία/ σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών).
• Πρώιμη ωοθηκική ανεπάρκεια: 1/1000 γυναίκες κάτω των 30 και 1/100 γυναίκες κάτω των 40 παρουσιάζει πρώιμη απώλεια της φυσιολογικής λειτουργίας των ωοθηκών (πρώιμη εμμηνόπαυση).
• Ανατομικές δυσπλασίες:
  • Μπλοκάρισμα σαλπίγγων (αδυναμία ‘’συνάντησης’’ ωαρίου – σπερματοζωαρίου) λόγω φλεγμονής ή ενδομητρίωσης
  • Μήτρα όπου δεν μπορεί να εμφυτευτεί ή να συντηρηθεί το έμβρυο.
• Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα: Χλαμύδια, έρπητας, γονόρροια κ.α. τείνουν να προκαλούν φλεγμονές, συμφήσεις και φραγμούς στο αναπαραγωγικό σύστημα.
• Χημειοθεραπεία: Προκαλεί σοβαρή και ίσως μη αναστρέψιμη βλάβη στο περιεχόμενο των ωοθηκών.
• Κακές συνήθειες: Κάπνισμα, κατανάλωση αλκοόλ έχουν σχετιστεί έντονα με την πρόκληση υπογονιμότητας.

Όσον αφορά των έλεγχο της γυναικείας υπογονιμότητας ο θεράποντας ιατρός θα χρειαστεί το οικογενειακό ιστορικό της ασθενούς για τυχόν κληρονομικές παθήσεις, πληροφορίες για τη σταθερότητα του κύκλου της, ορμονικές εξετάσεις, υπερηχογραφικό έλεγχο των αναπαραγωγικών οργάνων. Σε δεύτερο χρόνο ίσως χρειαστούν πιο επεμβατικές εξετάσεις όπως σαλπιγγογραφία.

Λύσεις

Προσπαθώντας για την επίτευξη εγκυμοσύνης έχοντας πια διαγνώσει την ύπαρξη υπογονιμότητας σε ένα ζευγάρι:

• Παρακολούθηση ωορρηξίας με υπερηχογραφικό έλεγχο και προγραμματισμένες επαφές
• Σπερματέγχυση (επεξεργασία σπέρματος και απευθείας έγχυση στην μήτρα της συντρόφου)
• Προσπάθεια σε φυσικό κύκλο (λήψη ωαρίου/σπερματοζωαρίων και γονιμοποίηση στο εργαστήριο – τοποθέτηση γονιμοποιημένου ωαρίου κατευθείαν στη μήτρα της γυναίκας)
• Προσπάθεια με διέγερση ωοθηκών (διέγερση ωοθηκών για την παραγωγή περισσότερων του ενός ωαρίων προς γονιμοποίηση)

Διατήρηση Γονιμότητας

Όσον αφορά άτομα που πρόκειται να υποβληθούν σε οποιουδήποτε τύπου χημειοθεραπείες ή θεραπείες με ακτινοβολία, η κατάψυξη γαμετών είναι απαραίτητη για την συντήρηση της μελλοντικής τους γονιμότητας.

Το ίδιο ισχύει για γυναίκες με σημάδια πρώιμης εμμηνόπαυσης ή γυναίκες που θέλουν να αναβάλλουν την προσπάθεια για τεκνοποίηση μετά το 35ο έτος της ηλικίας τους.

Συμβουλή…

Οποιοδήποτε ανησυχητικό σημάδι είτε σε γυναίκες (π.χ. ασταθείς ωορρηκτικοί κύκλοι) είτε σε άνδρες (π.χ. τραυματισμοί στα γεννητικά όργανα) είτε αποτυχία σύλληψης μετά από συστηματική προσπάθεια ενός ζευγαριού (1 χρόνο χωρίς προφυλακτικό) είναι αρκετό για να συμβουλευτείτε τον θεράποντα ιατρό σας και να διερευνήσετε πιθανά αίτια υπογονιμότητας το νωρίτερο δυνατό.